Những năm Gia Tĩnh thời Minh, đương kim thánh thượng bỏ bê chính sử, theo đuổi tu tiên, suốt ngày luyện đan hưởng lạc. Giao hết quyền hành cho phụ tử Nghiêm Tung khiến cho triều cương thối nát, hạng a dua xu nịnh, bất tài vô tướng nắm quyền cao chức trọng. Khiến trí sĩ trong thiên hạ nản lỏng.
Nhân vật chính Thẩm Mặc, con trai độc nhất của một tú tài nghèo kiết xác xuất hiện.
Tối hôm đó hai cha con Thẩm Hạ Thẩm Mặc ăn cơm xong, phà trà trò chuyện, câu chuyện tự nhiên nói tới tương lai của Thẩm Mặc.
Chẳng ai lạ gì nữa, Thẩm Mặc là tên tiểu tử thối tự tin tới mức tự phụ, ngày hôm đó y nói với cha mình:
- Ba trăm sáu mươi nghề, nghề mà chẳng thành đạt được. Thẩm Triều Sinh con làm gì cũng đều giỏi, đều có thể làm tổ tiên vinh diệu.
Đánh giá của Thẩm Hạ với lời này của con trai chỉ có một chữ "Khắm!", sau đó mượn hơi rượu chỉ bảo con:
- Thiên hạ tuy có ba trăm sáu mươi nghề, nhưng ở Đại Minh không muốn bị người khác ức hiếp, muốn ngẩng mặt với đời, muốn tạo dựng sự nghiệp thì chỉ có làm quan, còn phải làm quan văn, phải là quan văn xuất thân tiến sĩ.
Thẩm Mặc há là kẻ dễ chịu phục, khi ấy cãi lại:
- Con đi làm lính, hiện giờ triều đình nam bắc đều không thái bình, nói không chừng con lập được đại công, làm tới tổng binh, được phong công hầu, chẳng phải là thành đạt sao?
- Làm lính? Hừ, chưa nói thân phận con không phải quân hộ thì có thể làm lính hay không.
Thẩm Hạ cười nhạt:
- Cho dù con có thể làm lính, lập công, phong hầu thì sao nào? Một tên quan ngự sử đã có thể quản lý con không nhúc nhích được. Nếu con là quan võ trên tam phẩm, phạm sai lầm thì nhiều lắm là bị quát mắng, nếu dưới tam phẩm thì bị đè thẳng ra đánh đòn. Người ta nói "sắt tốt không rèn đinh, hảo hán không đi lính", con nói xem làm lính thì còn có tiền đồ gì nữa?
- Giang Nam giàu có trùm thiên hạ, thương mại phát triển, con đi kinh doanh, thành thiên hạ đệ nhất phú ông.
Thẩm Mặc hoàn toàn tranh cãi chẳng màng thực tế.
- Con có thể giàu hơn Thẩm Vạn Tam không?
Thẩm Hạ cười nhạo:
- Khi đó ông ấy không thẹn là người giàu nhất thiên hạ. Kết quả thế nào? Còn chẳng phải vì quá nhiều tiền mà khiến thái tổ gia ghi hận, tịch thu sạch tài sản, đi đày tới Vân Nam sao?
Thế nên chỉ có một con đường là làm quan, hơn nữa nhất định phải là quan văn.
Đây là một trong số ít tác phẩm lịch sử lại không đi đôi với quân sự mà lại là là đấu tranh chính trị trên quan trường, và cuộc sống sinh hoạt cũng là một mảng lớn của nó.
Giữa thời buổi nhiễu loạn đó giữa trốn quan trường gian trá và lòng người suy vi đó vẫn nổi bật lên chữ “tình”, tình thầy trò, tình cha con, tình phu thê, tình bằng hữu.
Tác phẩm có bố cục chỉnh thế rộng lớn, phần chi tiết được miêu tả tỉ mỉ sinh động thú vị hấp dẫn, tràn đẩy không khí lịch sử, cùng trải nghiệm sinh hoạt làm người ta như sống cùng nhân vật.
Có tác phẩm bạn đọc xong thấy người bừng bừng hào khí, có truyện khiến bạn sục sôi căm phẫn, còn Quan Cư Nhất Phẩm khiến lòng bạn yên ả thỏa mãn, rồi lúc ngẫm lại gật gù cười tủm tỉm.
